روز جهانی نوزادان نارس؛ چرا تست بیلی‌روبین و سایر آزمایش‌های حیاتی برای نوزادان زودرس ضروری است؟
نوزادان نارس (با تولد پیش از هفته ۳۷ بارداری) گروه حساسی هستند که به مراقبت های ویژه نیاز دارند. یکی از مشکلات شایع در این نوزادان، «زردی یا هیپربیلی‌روبینمی» است که می‌تواند منجر به آسیب عصبی جدی شود. آزمایش‌های منظم مانند تست بیلی‌روبین و سایر آزمایش‌های خون می‌تواند نقش مهمی در شناسایی زودهنگام مشکلات و پیشگیری از عوارض خطرناک داشته باشد.
چرا نوزادان نارس بیشتر در معرض زردی قرار دارند؟
کبد نارس آنزیم‌های کافی برای کونژوگه سازی بیلی‌روبین ندارد، بنابراین بیلی‌روبین غیرمستقیم در خون تجمع می‌یابد و از آنجا که سد خونی‑مغزی در نوزادان نارس کامل نشده است، بنابراین بیلی‌روبین آزاد (unbound) راحت‌تر به مغز نفوذ می‌کند.
همچنین نارس‌ها ممکن است دچار همولیز بیشتر گلبول‌های قرمز باشند که منجر به تولید بیشتر بیلی‌روبین و درنهایت زردی می‌شود.
بیماری‌های همراه مثل عفونت (باکتریمی) یا نارسایی سیستم‌های دیگر، ریسک زردی عصبی را افزوده و سطح بیلی‌روبین اوج‌گیری می‌کند.
اهمیت تست بیلی‌روبین
آزمایش بیلی‌روبین (Bilirubin Test) یکی از آزمایش‌های خون است که به‌منظور اندازه‌گیری میزان بیلی‌روبین در خون انجام می‌شود. بیلی‌روبین ماده‌ای زردرنگ است که در اثر تجزیه گلبول‌های قرمز قدیمی تولید می‌شود. این ماده پس از پردازش در کبد، از طریق صفرا به روده منتقل شده و از بدن دفع می‌شود. سطح بیلی‌روبین می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره عملکرد کبد، انسداد صفراوی یا وجود برخی بیماری‌های خونی ارائه دهد زردی در نوزادان یکی از رایج‌ترین دلایل افزایش بیلی‌روبین است. این حالت معمولاً ناشی از عملکرد ناقص کبد نوزاد در دفع بیلی‌روبین است.
بیلی‌روبین محصول جانبی تجزیه هموگلوبین (پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز) است. این فرآیند به طور طبیعی در طحال و کبد رخ می‌دهد. پس از تولید، بیلی‌روبین به دو شکل در بدن وجود دارد:
۱. بیلی‌روبین غیرمستقیم (Unconjugated)
محلول در چربی است و به راحتی در آب حل نمی‌شود. از تجزیه گلبول‌های قرمز به وجود می‌آید و برای پردازش به کبد منتقل می‌شود.
۲. بیلی‌روبین مستقیم (Conjugated)
محلول در آب است و توسط کبد پردازش شده و از طریق صفرا دفع می‌شود.
سطح بالای بیلی‌روبین در نوزادان می‌تواند منجر به انسفالوپاتی بیلی‌روبینی (Bilirubin Encephalopathy) و در موارد شدید «کرنیکتروس» شود.
در نوزادان نارس، حتی سطوحی که در نوزادان کامل ممکن است بی‌خطر باشد، می‌تواند برای آنها مضر باشد.
مطالعات نشان داده‌اند که نسبت بیلی‌روبین به آلبومین، همراه با سطح آلبومین، می‌تواند پیش‌بینی کننده ریسک آسیب عصبی باشد.
پزشک ممکن است برای درمان زردی نوزادان راهکارهای زیر را تجویز یا توصیه کند:
- فوتوتراپی (نوردرمانی): بیلی‌روبین غیرمستقیم را به شکلی تبدیل می‌کند که بتواند از بدن دفع شود.
- تغذیه مناسب: تغذیه منظم نوزاد با شیر می‌تواند به دفع بیلی‌روبین کمک کند.
- تعویض خون: در موارد شدید، ممکن است نیاز به تعویض خون باشد.
سایر آزمایش‌های حیاتی برای نوزادان نارس
نوزادان نارس فقط به تست بیلی‌روبین نیاز ندارند؛ مجموعه‌ای از آزمایش‌های دیگر نیز برای پایش وضعیت سلامت آنها بسیار مهم است:
CBC (شمارش کامل سلول‌های خونی): برای شناسایی کم‌خونی، تعداد پلاکت و عفونت اولیه.
CRP / Procalcitonin : ریسک سپسیس را بررسی می‌کند، چون عفونت در نوزاد نارس می‌تواند علائم کلاسیک نداشته باشد.
قند خون (Blood Glucose): نوزادان نارس در معرض هیپوگلیسمی هستند که اگر تشخیص داده نشود می‌تواند به مغز آسیب برساند.
الکترولیت‌ها (Na, K, Ca, Mg) : عملکرد کلیه و وضعیت متابولیک را بررسی می کنند.
تست عملکرد کبد: (ALT, AST) برای ارزیابی توان کبد در پردازش بیلی‌روبین و سایر متابولیت‌ها.
تست عملکرد کلیه BUN) و کراتینین): برای پایش فیلتراسیون کلیه.
گازهای خون (ABG) : به خصوص در نوزادی که نیاز به ونتیلاتور دارد، برای پایش وضعیت تنفسی.
غربالگری تیروئید TSH) و (T4 کم‌کاری تیروئید مادرزادی را تشخیص می‌دهد که می‌تواند رشد مغزی را تحت تأثیر قرار دهد.
نقش آزمایشگاه در مراقبت از نوزادان نارس
آزمایشگاه می‌تواند نقش بسیار محوری در بهبود نتایج سلامت نوزاد نارس داشته باشد :
- پاسخ‌دهی سریع (Turnaround Time) : با آماده سازی سریع نتایج ، می تواند در مداخله درمانی فوری نقش داشته باشد.
- نمونه‌گیری دقیق با حجم کم: به نوزاد فشار کمتر وارد شود.
- گزارش‌دهی فوری سطح خطر: اگر بیلی‌روبین به سطح خطر برسد، آزمایشگاه سریعا به تیم NICU گزارش می دهد.
- آموزش والدین: والدین باید نسبت به نشانه‌های زردی و زمان مراجعه دوباره آگاه شوند.
- پایش پس از ترخیص: آزمایشگاه می‌تواند در جلسات پیگیری پس از ترخیص نقش داشته باشد، چون نوزاد نارس ممکن است مجدداً سطح بیلی‌روبین بالا بیاورد.
جمع‌بندی و توصیه‌ها
نوزادان نارس به‌دلیل بلوغ ناکامل کبد و سیستم عصبی در معرض خطر بالای زردی عصبی و کرنیکتروس هستند. ثبت مداوم سطح بیلی‌روبین و سایر پارامترهای آزمایشگاهی ضروری است.
«تست بیلی‌روبین» مهم‌ترین آزمایش برای شناسایی زردی زودرس و تنظیم درمان است.
سایر آزمایش‌ها مانند CBC، CRP، گلوکز خون و غیره، نقش حمایتی و تشخیصی دارند که مراقبت جامع از نوزاد نارس را ممکن می‌سازند.
مرکز تخصصی راز شیراز، یکی از بهترین آزمایشگاه‌های شیراز برای انجام این آزمایش ها است. نتایج آزمایش‌ها در این مرکز با رعایت دقیق کلیه استانداردها، دارای حداکثر دقت است. تخصص و مهارت نیروهای تیم راز، و کیفیت و دقت دستگاه‌های بکار رفته در آزمایشگاه راز، آن را تبدیل به یکی از مجهزترین مراکز آزمایشگاهی بخش خصوصی دراستان فارس کرده است.
همکاران ما در آزمایشگاه راز شیراز با شماره تلفن‌های 07132369393-6 و یا از طریق واتساپ با شماره 09914444130 منتظر دریافت سؤالات و راهنمایی شما در این زمینه هستند.
